Đọc phao – từ thói quen cần thủ đến triết lý văn hóa

Trang trướcTrang sau

Share: In nội dung Gửi email

Có người nói: “Ngồi bên hồ mà nhìn cái phao, cũng như ngồi quán cà phê mà ngắm ly đen đá.” Cái thú đọc phao, xét cho cùng, không chỉ là chuyện câu được con cá nào, mà còn là câu chuyện của tâm tính, của văn hóa, của cách người ta giao tiếp với mặt nước. Ở mỗi đất nước, phao câu nhỏ bé kia lại phản chiếu cả một triết lý, khác nhau mà cũng có những chỗ gặp gỡ, hệt như một buổi sớm ba người bạn ngồi ba góc quán cà phê, tách cà phê đậm nhạt khác nhau, mà cùng nghe sóng vỗ từ trong lòng.

Đọc phao cũng giống như nhâm nhi tách cà phê và nghe tiếng sóng vỗ từ trong lòng

1- Trung Quốc – Cái phao thành “khoa học phổ cập”
Ở Trung Quốc, đọc phao là một “nghề” đã hóa thành công nghiệp. Người ta sản xuất phao như người Pháp xưa mở quán cà phê ở Sài Gòn – bài bản, đồng loạt và đầy lý thuyết. Trong các sách dạy câu, điều chỉnh phao (调漂) được viết như công thức toán: thử – chỉnh – thử lại. Người câu hồ ở Hồ Nam, ở Bắc Kinh, ở Thượng Hải… đều có thể nói vanh vách về “mức chì”, “độ nổi”, “số mắt phao thừa thiếu”. Cái hay của họ là tính hệ thống: phao được xem không chỉ là dụng cụ báo cá, mà là thiết bị đo môi trường – từ đáy bùn, dòng chảy đến tập tính cá. Họ kiên trì thử, chỉnh, thử tiếp. Nhưng cũng có người chép miệng: nhiều lý thuyết quá, dễ quên mất rằng câu cá vốn bắt đầu từ một buổi chiều thảnh thơi ngồi bên hồ, chỉ cần nghe tiếng sóng nước.

2- Nhật Bản – Đọc phao như đọc một vần haiku
Người Nhật thì khác. Cái phao của họ nhỏ, nhẹ, thậm chí có khi chỉ là một sợi chỉ nổi trên mặt nước. Thói quen tenkara hay ukase-dzuri coi trọng dòng chảy, sợi dây căng chùng, cái rung nhỏ của mồi nhiều khi còn quan trọng hơn bản thân chiếc phao. Nhưng đằng sau đó là một tinh thần: đọc phao như đọc một bài thơ haiku – ngắn, tinh, và đòi hỏi sự tĩnh lặng trong tâm hồn. Một rung động khẽ, một cú nhích nhẹ cũng đủ để người Nhật nâng cần. Họ kiên nhẫn, không vồ vập. Họ xem cái phao như thiền giả nhìn lá rụng trong vườn chùa. Được – thì mỉm cười. Mất – thì vẫn bình yên.
Ở xứ sở ấy, đọc phao là nghệ thuật sống chậm, là một phần mỹ học của sự lặng im, cũng như người Nhật ngồi uống trà đạo, không vì khát mà vì muốn nghe tiếng nước reo trong bình đồng.

3- Việt Nam – Thực dụng mà chan chứa tình
Ở Việt Nam, cái phao từ lâu đã trở thành bạn đường quen thuộc. Người câu Việt học nhanh từ Trung Quốc, ngưỡng mộ cái tinh tế của Nhật, nhưng khi về hồ nước đục ở Thủ Đức, Bình Dương, hay con sông lặng ở miệt Cái Bè, thì lại phải ứng xử khác.

Cần thủ Việt thường thực dụng: chỉnh phao nhanh, thử mồi ngay, miễn sao thấy được tín hiệu để gỡ gạc con cá trong buổi câu. Nước hồ đục, đáy bùn, gió thổi mạnh – phao phải to hơn, nặng hơn. Đọc phao lúc này không còn là nghệ thuật thiền định, mà phải nhanh, phải nhạy, phải nắm được “tín hiệu cá” trong cái ồn ào của môi trường.

Nhưng chính cái thực dụng ấy lại mở đường cho sáng tạo. Có người tự chế phao, có người thử nghiệm chì, có người ghi chép tỉ mỉ rồi chia sẻ cho bạn bè. Cái phao trở thành câu chuyện tập thể…

Đọc phao, suy cho cùng, không chỉ là đọc cá. Đó là cách ta đọc chính mình. Người Trung Quốc đọc để nắm lý thuyết, người Nhật đọc để giữ tâm tĩnh, người Việt đọc để sống với hiện thực hồ nước quanh mình.

Và có lẽ, cái phao nào cũng giống như ly cà phê, đắng hay ngọt, sang trọng hay bình dân, cuối cùng cũng chỉ để con người ta ngồi lại với nhau, nhìn ra dòng đời mà thấy mình bớt cô đơn.

Hoàng Quốc Trí
VietnamFishingReview